Deformacje głowy u niemowląt.
Poszerzenie podstawowej wiedzy.

Wskazanie

Przed rozpoczęciem każdego leczenia konieczne jest postawienie dokładnej diagnozy. Rozróżniamy przede wszystkim wrodzone i ułożeniowe deformacje głowy, wszelkie ich kombinacje, a także stany powypadkowe. W przypadku przedwczesnego zrośnięcia się szwów czaszki (synostoza) może być konieczne zastosowanie operacji, bez której nie jest możliwy dalszy wzrost w zmienionyc.

Przyczyny deformacji czaszki u dzieci

Synostozy szwów czaszki to rzadka przyczyna, ale w większości przypadków wymagająca korekcji operacyjnej. Takie deformacje występują już w momencie narodzin, a z czasem ulegają nasileniu. Deformacje ułożeniowe powstają najczęściej po urodzeniu, szwy czaszkowe są otwarte, a mózgowi nie brakuje miejsca do wzrostu. Może też jednak dochodzić do wyraźnych deformacji, które, w przeciwieństwie do deformacji powstających w trakcie ciężkiego porodu, najczęściej nie są samoczynnie korygowane w trakcie wzrostu.

Najczęściej konieczne jest postawienie diagnozy różnicowej w warunkach klinicznych.

Wyróżnia się synostozę szwów koronowych lub szwów lambda, odpowiadające za trapezowy kształt czaszki, ułożeniowe deformacje głowy z przesunięciem o kształcie równoległoboku ze spłaszczeniem potylicy i kontralateralnym uwypukleniem czoła. Rozpoznaje się również przesunięcie uszu, odzwierciedlające asymetrię podstawy czaszki. 

Takie ułożeniowe deformacje czaszki są znacznie częstsze niż te uwarunkowane przez synostozy i powstają coraz częściej wskutek preferowania układania dzieci na plecach w celu zapobieżenia śmierci łóżeczkowej. Pourodzeniowe deformacje głowy stają się zauważalne między szóstym i ósmym tygodniem życia. Zastosowana zmiana pozycji rzadko przynosi skutki ze względu na preferowanie przez dziecko leżenia na jednym boku. Wspomagająca fizjoterapia oraz ewentualnie także osteopatia, zmierzające do skorygowania asymetrii, często prowadzą do poprawy ruchomości, ale tylko w ograniczonym stopniu pozytywnie oddziałują na kształt głowy (pomagają tylko do 4-5 miesiąca życia).

Deformacje uwarunkowane ciężkim porodem podlegają samoczynnej korekcie wskutek oddziaływania ciśnienia wewnątrzczaszkowego i wzrostu mózgu, które zmierza do nadania idealnie zaokrąglonego kształtu jeszcze wówczas miękkim kościom czaszki. Inaczej jest w przypadku pourodzeniowych deformacji ułożeniowych. Z wiekiem kości czaszki ulegają mineralizacji, a przez to stają się twardsze i dlatego od czwartego-piątego miesiąca życia nie obserwuje się już żadnych zmian kształtu czaszki. Dochodzi już tylko do powiększania rozmiarów zgodnie z percentylami wzrostu. Można się w związku z tym spodziewać relatywnej poprawy ogólnego wrażenia, a, co nie mniej ważne, rosnące włosy dodatkową maskują deformację. Z tego względu drobne asymetrie i deformacje nie wymagają dalszej obserwacji i terapii.

Asymetrie poniżej jednego centymetra (w pomiarze wzdłuż przekątnych) są klasyfikowane jako estetyczne i są w późniejszym wieku niemal niewidoczne, a z tego powodu nie wymagają leczenia w wielu niemowlęcym. 

Począwszy od dwóch centymetrów asymetrii można mówić o bezwzględnym wskazaniu do leczenia deformacji. Biorąc pod uwagę wiek, samoczynną korektę i stopień nasilenia, można ocenić rozwój kształtu głowy u niemowlęcia, uzyskując cenną pomoc przy podejmowaniu decyzji odnośnie do dalszego postępowania i ocenie konieczności ewentualnego leczenia deformacji głowy.

Skośnogłowie ułożeniowe
Analogowy pomiar przekątnych

Ułożeniowe deformacje głowy według doktora Blechera

Plagiocefalia (skośnogłowie): asymetryczny kształt głowy obejmujący podstawę czaszki
Brachycefalia (spłaszczony tył głowy lub „krótka głowa”): szeroka i skrócona, wyciągnięta do góry głowa ze spłaszczoną potylicą
„Krzywa głowa” według Blechera: wyraźne przesunięcie podstawy czaszki (szczególna odmiana plagiocefalii)